سری کتب فناوری های آینده در معماری و شهرسازی/27/ معماری پروانه و زنبورButterfly and Beer Architecture 27

در باب کاربرد هنر در طبیعت، اولین کسی که این مفهوم را در قالب یک نظریه صرفاً هنری بیان کرد، «ساموئل تیلور کولریج» بود. بعدها «جی. جی هردر» در کتابی با عنوان «در باب دانایی و احساس روح انسان» از گیاهان به عنوان قیاسی برای بهبود و توسعه فُرم¬های هنری روئیده در زمان و مکان خاص خود استفاده کرد. «کولریج» با هجمه بری بر فلسفه «مکانیکی ذره ای» اشاره می¬کند: «فُرم تنها زمانی خصوصیت مکانیکی می یابد که ما ماده ای را بر اساس یک فُرم از پیش تعیین شده تحت فشار قرار دهیم مثل زمانی که یک توده گل را برای بدست آوردن شکلی در میان دستان خود بفشاریم. در حالی که یک «فُرم اُرگانیک» حاوی خصوصیتی ذاتی است. به همان ترتیبی که از درون خود رشد می یابد، فُرم می پذیرد؛ تمامیت توسعه و پیشرفت آن یک ویژگی کلی و واحد داشته و غایت فُرم بیرونی منبعث از همین خصوصیت ذاتی می باشد». آنچه که لینیوس انجام داده است، در مورد مساله مورد بحث حاضر مصداقی ندارد، هرچند که شاید بهتر است گفته شود که علاقه وافر او به طبقه بندی گیاهان به موازات مشغله فکری باستانشناسی در آن زمان جلوه گر شد. اما نقطه نظرات بوفون در ارتباط با موضوع مورد بحث ما ارتباط بیشتری دارد، زیرا او هم با نقطه نظرهای گونه شناسانه لاتغیر لینیوس مخالف بود و هم با دکترین طبقه بندی او که بر اساس خصوصیاتی که به دلخواه برای گیاهان فرض کرده بود. او بر عکس لینیوس معتقد بود که این نحوه خلاصه سازی این واقعیت را که تمامی گونه ها از یک تیره اصلی مشتق شده اند را مخدوش خواهد نمود. تا آنجاییکه به بهره مندی نظریه پردازان معماری از سیستم بیولوژیکی بوفون مربوط می شود، دو نکته حائز اهمیت است و توجه وجود دارد:
1. یکی اینکه، در دریافت ایده «تکامل تدریجی» که او، آن را اساساً روندی انحطاطی دانست و نه روندی رو به بهبود؛ زیرا اعتقادات مذهبی اش مانع از آن بود که روند تکامل تدریجی برای همه موجودات مگر حیوانات پست را بپذیرد؛ و
2. از طرف دیگر او اولین دانشمندی بود که توانست قسمت های «رشد یابنده» و بخصوص «حیوانی» حیوانات را به طور صحیح تشخیص دهد زیرا یک حیوان نمی تواند همانند یک اُرگانیسم گیاهی تنها قادر به جابجایی از یک نقطه به نقطه دیگر باشد.
همه فوق¬الذكر اشاره به مفهومي در معماري به نام «زيست- تقليد» دارد كه هدف از پروژه «زیست- تقلید» (تقلید زیستی) در معماری، نوآوری در معماری است. هدف از بررسی حوزه‌های مشترک در معماری و زیست¬شناسی نيز، صرفاً ترسیم مرزها یا ایجاد تمایزهای بیشتر، یا حتی اعلام معماری به‌عنوان یک ارگانیسم (سازواره) زنده نیست؛ بلکه روشن نمودن چیزی¬ست که به‌طور جاری در قلمروهای همپوشاننده رخ می‌دهد. جمع‌آوری دانش و آگاهی مثال‌های فردی نسبت به بررسی روش ترجمه و تفسیر دانش بدست آمده از طبیعت به راه‌حل‌های فنی اهمیت کمتری دارد. هدف، به‌کارگیری «زیست- تقلید» (تقلید زیستی) به‌عنوان ابزاری در طراحی معماری است. قلمروهای معماری که این در آن کاربرپذیر (قابل ‌اجرا) و ضروری است، متنوع هستند. نوآوری به حل مشکلات جاری در معماری و محیط‌زیست کمک خواهد کرد، و قلمروهای جدید معماری و طراحی مثل طراحی فضا کشف خواهند شد. مقایسه استراتژیک با الگوهای زیستی به شناسایی حوزه‌های مربوط به نوآوری کمک خواهد کرد. در هر حال؛ آنچه انسان مي سازد، جلوه اي از آرمانها و خواسته هاي اوست. بنابر اين تحوّلات معماري نمايشي از زندگي و انديشه انسان است. در واقع معماري به مثابه آيينه اي از حيات انسان تجلّي مي يابد. در عين حال به دليل نقشي كه انسان در ايجاد و تكامل آن دارد، معماري با علوم و فنون مختلف نسبت پيدا مي¬كند. نگرش به معماري به عنوان موجودي زنده از تعابير مهمّي است كه از ديرباز مطرح بوده با اين حال چنين مفهومي از دهه اول قرن نوزدهم با متداول شدن اصطلاح زيست شناسي به معناي «نظم حيات» توسط «لامارك» مورد توجه بيشتري قرار گرفت. در این رابطه، «گيدئون» معتقد است: «معماري يك زمان ممكن است، تحت تاثير انواع و اقسام شرايط به وجود آمده باشد، امّا همين كه بوجود آمد، موجودي است، زنده كه صفات مخصوص خود را داراست و از حيات ديرپايي برخوردارست. ارزش اين موجود با اصطلاحات جامعه شناسي و اقتصادي كه مبداء آن را توضيح مي دهد، نمي تواند بيان گردد؛ و تاثير آن ممكن است، حتّي پس از آنكه محيط اصلي آن تغيير كرد، يا از بين رفت؛ ادامه يابد. معماري مي تواند به ماورأي زمان تولدش برسد». لذا بطور كلّي، تنها واقعيّت مهم زيست شناسانه اي كه در ارتباط با معمار ي مدرن قابل قياس مي نمايد، مقوله ارتباط «فُرم و عملكرد» است. در واقع مي¬توان اينطور بيان نمود كه به لحاظ قياسهاي عملكردي، رابطه فُرم و عملكرد به مثابه ضرورتي براي «زيبا» بودن تلقي مي شود و به لحاظ قياسهاي زيست شناسانه، رابطه بين فُرم و عملكرد به معني داشتن «حيات» است. در اين كتاب به معماري حيوانات در 5 تقسيم بندي اشاره شده و در نهايت نتايج و جمعبندي ارائه مي¬گردد. اساس اين تقسيم بندي رده هاي زيست شناختي بوده كه تنها در يك كتاب آغازيان در تجميع با دوزيستان و ماهي ها قرار گرفته است. عناوين مختلف كتب عبارتند از: كتاب اول. آغازيان، دوزيستان و ماهي ها؛ كتاب دوم. بندپايان و مورچه؛ كتاب سوم. حشرات، پروانه و زنبور؛‌ كتاب چهارم. پستانداران و كتاب پنجم. پرندگان. در پايان استدعا دارد تا خوانندگان گرامي نقطه نظرات ارزشمند خود را از طريق كانال @futurearch در اختيار نويسنده قرار دهند. در اين كتاب در فصل اول به اختصار به معماري بيوميمتيكس اشاره ميشود. در فصل دوم به معماري پروانه و زنبور و مصاديق آنها در معماري اشاره مي شود.