معماری و راز جاودانگی

کریستوفر الکساندر در کتاب معماری و رمز جاودانگی، با نگاهی انتقادی به معماری معاصر و مدرن، سعی در نشان دادن راهی برای بازگشت به اصالت، سادگی و عمق در معماری دارد.

کتاب معماری و رمز جاودانگی (The Timless Way Of Bulding)، به رغم بسیاری از کتاب‌های معماری یا فلسفه، مجموعه‌ای از اطلاعات یا نظریه‌های پیچیده نیست؛ بلکه همچون خود عالَم از منظر نویسنده و همچون نظریه‌ای که در کتاب تبیین می‌شود، ساده، منسجم و یکپارچه است. عمقی که در آن نهفته، مانند عمق پدیده‌های طبیعی، آن را تا مرتبۀ داشتن ظاهری ساده و بی‌پیرایه بالا برده است.

کریستوفر الکساندر (Chritopher Alexander) منشاء بی‌روحی، نا‌مطلوبی و عدم انسجام در محیط مصنوع دوران جدید را، در پاره‌پاره شدن حیات آدمی و تقسیم آن به حوزه‌های متعدد تخصصی می‌داند. او این نگاه به معماری را با این کتاب آغاز کرد و کتاب های «زبان الگو»، «تجربه ی اُرِگان» و «ماهیت نظم» را در پی آن منتشر ساخت.

الکساندر جزو معدود معماران معاصر است که در مواجهه با معماری و شهرسازی می‌کوشد با پرداختن به «مظروف» راهی برای تبیین «ظرف» بیابد. این نوع نگاه، خصوصاً برای ما در وضع فعلی، اهمیتی ویژه دارد؛ زیرا به نظر می‌رسد بحران کنونی معماری بیش از آنکه معلول ناآگاهی و تسلط نداشتن معماران بر تنظیم کالبدی مکان باشد، معلول بی‌توجهی به عاملی اصلی است که هر اثر معماری موجودیتش را مدیون آن است. الکساندر در کتاب معماری و رمز جاودانگی به روش ویژۀ خود ما را به توجه به چنین اصلی و و درک آن فرامی‌خواند توجه به این اصل که هر معمار و به تبع آن هر اثر معماری، فقط یک داعیه دارد و آن درک و ارتقای کیفیت زندگی انسان است. هر تصمیمی اعم از انتخاب اندازه‌ها، رنگ‌ها، حضور نور و سایه، نسبت بین مکان‌ها، صورت ظاهری ساختمان و حتی مفهومی که اثر منتقل‌ می‌کند همه و همه وقتی موضوعیت می‌یابند که هدف خود را بهره‌مندی بیشتر مخاطب قرار داده باشند.

شیوه‌ نگارش این کتاب به گونه‌ای است که هر فصل مقدمه‌ای بر فصل بعدی است که به این ترتیب نویسنده، می‌تواند ذهن خواننده را مرحله به مرحله در فهم محتوای کتاب جلو ببرد و در آخر روش درست ساختن را آن‌گونه که انسان به آن نیاز دارد به وی بیاموزد.

نثر کتاب معماری و رمز جاودانگی، نثری ساده دارای مفاهیمی عمیق است. مثال‌های بیشماری که در متن و در فصل‌های مختلف کتاب آورده شده است، ما را در فهم مطالب یاری می‌کند.

در بخشی از کتاب معماری و رمز جاودانگی می‌خوانیم:

در عالمِ چیزهای زنده، هر نظامی می‌تواند کمابیش اصیل، یا با خود کمابیش سازگار باشد. هیچ نظامی نمی‌تواند با نسخه‌برداری از معیاری بیرونی و تحمیلی دربارۀ اینکه چه باید باشد، به سازگاری بیشتری با خود نایل شود. اما می‌توان جریانی تعریف کرد که به ما بگوید هر نظامی چگونه می‌تواند با خود سازگارتر باشد؛ خلاصه اینکه صرفاً بر این اساس که آن نظام «چه هست»، بگوید «چه باید باشد».

این یگانگی، یا نبودِ آن، کیفیت اساسی همه چیز است. این کیفیت، خواه در شعری باشد، یا در انسانی، یا در بنایی پر از انسان، یا در جنگلی، یا در شهری، هرچه رخ می‌دهد از آن نشئت می‌گیرد. این کیفیت همه چیز را شامل می‌شود.